رونمایی از «تذکره الخطاطین» میرزا سنگلاخ خراسانی

به گزارش شهرآرانیوز؛ این مراسم رونمایی صبح امروز با حضور حجت الاسلام و المسلمین سیدجلال حسینی، رئیس سازمان کتابخانه ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی و جمعی از مدیران و کارشناسان این سازمان در محل تالار کنفرانس کتابخانه مرکزی این آستان مقدس برگزار شد.

کتاب تذکره الخطاطین (امتحان الفضلا) توسط میرزا سنگلاخ خراسانی، خوش نویس، شاعر، ادیب، عالم دینی، سنگ نویس و جهانگرد دوره قاجار تألیف شده است. این اثر به خط نسخ توسط میرزا محمدعلی خوش نویس تبریزی و محمدشفیع خوش نویس تبریزی کتابت و در قطع رحلی در ۹۰۵ صفحه چاپ سنگی شده است.
این کتاب در سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۸۸ توسط مهدی قربانی پژوهشگر اسناد و نسخ خطی مورد بررسی و پژوهش قرار گرفته و به اهتمام وی در ۹۷۲ صفحه در سال ۱۳۸۸ توسط انتشارات قاف مشهدالرضا (ع) به چاپ رسیده است.

تألیف کتاب در ۴ بخش

مهدی قربانی در این مراسم ضمن خوانش بخشی از دیباچه کتاب تذکره الخطاطین گفت: تألیف این کتاب چاپ سنگی از سال ۱۲۸۸ قمری آغاز و در سال ۱۲۹۱ قمری در مطبعه کربلایی آقا رضا در تبریز به چاپ رسیده است.
این پژوهشگر اسناد و نسخ خطی افزود: این اثر دارای دو نوع روایت است؛ در برخی موارد مشخص است که میرزا سنگلاخ خودش در حال روایت کردن وقایع است و در مواردی چند نیز گویا شخص دیگری در حال روایت حالات و اتفاقات است.

وی اظهار کرد: این کتاب در چهار بخش جامع، شامل «شرح حال ۴۳ نفر از خوش نویسان قرن دوم تا سیزدهم قمری»، «خاطرات میرزا سنگلاخ در سیر و سیاحت بلاد مختلف جهان (بیش از ۳ هزار سفر و اقامت در ۲۰۰ شهر مهم جهان که در هر شهر حدود هزار قطعه خوش نویسی به جا گذاشته است)»، «شرح حال ۲۳ نفر از شاگردان برجسته میرزا سنگلاخ» و «بیان احوالات ۱۶ خوش نویس عصر عثمانی» است.

قربانی ادامه داد: ۴۳ خوش نویسی که شرح حال آنان در بخش اول کتاب تذکره الخطاطین ذکر شده است علاوه بر خوش نویس، شاعر و عارف مسلک نیز بوده اند و این مؤلف برای هر کدام از آنان ضمن برشمردن احوالاتشان، اشعاری در قالب‌های مختلف در صفات، حالات و رفتارشان آورده است.
وی ادامه داد: در این کتاب به چهار خوش نویس برتر اعم از میرزا بایسنغر، میرعماد قزوینی، میرزا احمد تبریزی و درویش مجید اشاره و ویژگی‌های هر کدام از آنان برشمرده شده است. همچنین به برتری میرعماد و صنعت سنگ نویسی وی اشاره شده است.

معرفی دیگر آثار میرزا سنگلاخ

این پژوهشگر اسناد و نسخ خطی گفت: میرزا سنگلاخ خراسانی علاوه بر کتاب تذکره الخطاطین، آثاری همچون «دُرج جواهر»، «برج زواهر»، «مجمع الاوصاف» و ... را تألیف کرده است.
وی از سنگ «بسم ا...» به عنوان یکی از آثار این هنرمند که در ابعاد ۸۰/۳ در ۱۸/۱ متر و وزن ۳ تُن، در مصر حکاکی شده است نام برد و خاطرنشان کرد: با وجود نیت و آرزوی میرزا سنگلاخ برای انتقال این سنگ به آستان مقدس حضرت رضا (ع)، متأسفانه به دلیل کهولت سن فقط توانست این سنگ نوشته را به تبریز منتقل کند. این اثر اکنون در موزه آذربایجان نگهداری می‌شود.

نگهداری ۲۱۰ مرقع نفیس

همچنین در این مراسم سیدرضا صداقت حسینی، کارشناس نسخ خطی و چاپ سنگی سازمان کتابخانه ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی اظهار کرد: اکنون ۵۷ هزار کتاب خطی، ۲۲ هزار قرآن و جزوه قرآنی و ۵۶ هزار کتاب چاپ سنگی در کتابخانه آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود.
وی گفت: علاوه بر آثاری در موضوعات علوم اسلامی، علوم انسانی و علوم طبیعی، آثار هنری ارزشمندی از خطاطان و خوش نویسان، از دوره تیموری تا عصر حاضر، در کتابخانه این آستان مقدس وجود دارد، چنان که حدود ۲۱۰ مرقع نفیس در این گنجینه نگهداری می‌شود.

صداقت حسینی با تأکید بر استفاده هنرمندان از مرقع برای ماندگاری آثار خوش نویسی افزود: نهج البلاغه یاقوت مستعصمی که در سال ۷۰۱ قمری در ۲۳۹ برگ به خط نسخ کتابت شده است قدیمی‌ترین مرقع کتابخانه آستان قدس رضوی به شمار می‌آید.
وی درباره دیگر مرقعات نفیس گنجینه رضوی گفت: قرآن بایسنغر میرزا در ۶۵ برگ، از جمله این آثار است که هشت برگ این قرآن نفیس دوره تیموری در موزه قرآن حرم مطهر رضوی و ۵۷ برگ دیگر آن در کتابخانه این آستان مقدس نگهداری می‌شود.

این کارشناس نسخ خطی و چاپ سنگی ادامه داد: همچنین اثر نفیسی که به خط نستعلیق ممتاز سلطان علی مشهدی، خوش نویس برجسته دوره تیموری، در سال ۸۸۹ قمری کتابت شده، در این گنجینه قابل بررسی است.
وی اضافه کرد: قرآن مشهور به «قرآن سلطنتی» که توسط عبدا... طباخ هروی در سال ۸۴۵ قمری نوشته شده، یکی دیگر از آثار نفیس گنجینه رضوی محسوب می‌شود. این اثر نفیس به صورت نسخه برگردان نیز منتشر شده است.

صداقت حسینی گفت: مناجات نامه حضرت علی (ع) به خط میرعلی هروی موجود در گنجینه رضوی که قدمت آن به قرن دهم قمری برمی گردد نیز در سال ۱۳۸۷ به صورت نسخه همانندسازی شده منتشر شده است.
وی افزود: همچنین می‌توان به وقف نامه املاک شاه سلطان حسین صفوی که به خط نسخ احمد نیریزی در سال ۱۱۲۹ قمری کتابت شده است اشاره کرد.

این کارشناس نسخ خطی و چاپ سنگی از مرقع شماره ۵۸۰۳، به عنوان نفیس‌ترین مرقع کتابخانه آستان قدس رضوی نام برد و افزود: این مرقع دارای ۱۲۳ برگ و به خطوط میرعلی هروی، میرعماد حسنی، میرزا احمد نیریزی و دیگر خوش نویسان معروف دوره صفوی تا قاجار مزین است.